Bebek ve Çocuklarda Kabızlık Sorunu
Kabızlık (konstipasyon) çocukların haftada iki ve daha az sayıda, ağrılı, sert gayta yapma durumudur. Çocuk polikliniğine başvuran çocukların %3’ünde kabızlık sorunu vardır. Çocuklarda görülen kabızlığın %95’i işlevsel kabızlık olup, altta yatan her hangi bir ek hastalık yoktur. Geri kalan %5’indeyse kabızlığa cerrahi yahut başka hastalıklar neden olabilir.
Hangi durumlar kabızlık olarak kabul edilir?
Aşağıdaki semptomlardan en az ikisi 4 yaşından küçük çocuklarda bir ay, 4 yaşından büyük çocuklarda iki ay boyunca devam ediyorsa bu durum kabızlık olarak kabul edilir:
Haftada ik yahut daha az sayıda dışkılama
Ağrılı yahut sert dışkılama
Dışkı tutma öyküsü
Tek seferde çok fazla dışkılama
Haftada en az bir kere iç camaşırını kirletecek formda kaçırma
Kalın bağırsağın son kısmının (rektum) her vakit dolu olması
Bağırsakların olağan çalışma tertibi nasıldır?
Bebekler doğumdan sonraki 24 – 48 saat içinde koyu renkli birinci gaytalarını (mekonyum) yaparlar
Sonrasında anne sütüyle beslenen bebekler günlük ortalama 4 defa altın sarısı renkli dışkılarlar. Mamayla beslenenlerde bu sayı dah az olabilir
Çocuklar 2 yaşlarına geldiklerinde bu sayı ortalama günlük ikiye iner
4 yaşına gelen çocukların dışkılama tertipleri erişkinlerdekine benmzemeye başlar: günlük 1 – 2 seferle 2 – 3 günde bir ortasında değişebilir
Kabızlık nasıl gelişir?
Belirtildiği üzere çocuklarda kabızlığın %95’i fonksiyonlerdir ve altda yatan anatomik bir sorun yoktur. Çoğunlukla çocukların maruz kaldığı diyet değişiklikleri yahut gerilim durumları işlevsel kabızlığa neden olmaktadır. Bu nedenler aşağıdaki halde öztlenebilir:
Anne sütünden formula mamaya geçiş
Ek besine geçiş
Tuvalet eğitimi (özellikle şiddetli tuvalet eğitimi)
Kreşe yahut okula başlama
Çocuğun günlük programının çok ağır olması (gün içinde okul ve ek dersler)
Evde gerilimli durumlar
Hastalık geçirme, susuz kalma
Bir defa kabız olan, sert gayta yapan çocukta dışkılama vakti çok gerilmeden ağrı oluşur. Sonrasında da dışkılamanın ağrılıolacağından korkan çocuk bu sefer dışkısını tutarak ağrıdan korunmaya çalışır. Bu vakit rektumdaki gaytanın sıvı kısmı emilir ve gayta giderek daha çok sertleşmeye başlar. Çocuk artık dışkısnı tutamayacak seviyeye gelip dışkıladığında daha çok ağrı ve huzursuzluk duymaya başlar ve kısır bir döngü başlar. Vakitle anal fissür (popo çıkışındaki ciltte ağrılı yırtılmalar), rektal prolapsus (kalın bağırsağın son kısmının popodan dışarı çıkması) ve hemoroide (basur) neden olabilir.
Kabızlık ve gayta tutma alışkanlığı daha uzun müddet devam ettiğinde sertleşmi gayta giderek kalın bağırsağın son kısmının genişlemesine neden olur. Bu vakit üstden gelen daha cıvık gayta sert gaytanın etrafından sızarak çocuğun iç camaşırını kirletecek formda kaçırmasına (soiling) neden olur.
Kabızlığın tanısı nasıl koyulur?
Kabızlığın teşhisinde öncelikle detaylı hikaye ve fizik muayene kâfi olmaktadır. Aileye evvelden belirlenmiş gerekli soruların sorulması, en küçük ayrıntının bile atlanmaması gerekmektedir. Fizik muayenede karın ve anal bölge muayenesi yapılır. Ek analiz ve tetkiklere gerek olup olmadığına bu muayenelerin sonucunda ve tedavi başlanmışsa takip sırasında karar verilir.
Kabızlığın hangi çeşitleri vardır?
İdiopatik kabızlık (bebeklik devrinde gelişen, nedeni aşikâr olmayan)
Anne sütü kabızlığı (‘yalancı kabızlık’)
Formula mama kabızlığı (anne sütünden mamayla beslenmeye geçen bebeklerde)
Pirinç, tahıl kabızlığı (4 – 5 aylıktan itibaren beslenmesine pirinç unu eklenenlerde)
İnfantil diskeziya ( 6 aylığına kadar bebeklerde gayta yapmadan evvel ‘zorlanma’)
Tam yağlı süt kabızlığı (yüksek protein karbohidrat oranı)
Psikososyal kabızlık (tuvalet eğitimine yeni başlayanlarda)
Fonksiyonel kabızlık (%95 oranında görülür, ‘kısır döngü’)
Altta yatan anatomik nedenlere gelişen kabızlık (bazı cerrahi ve cerrahi dışı hastalıklar)
Bebeklerin dışkı sıklığı ve biçimi her vakit kabızlık belirtisi midir?
Belirtildiği üzere bebekler günlük ortalama 4 defa dışkılarlar. Bu sayı beslenme hali (anne sütü, formula mama) ve ölçüsüne nazaran arta yahut azalabilir.
Ancak birtakım durumlarda yalnızca anne sütüyle beslenen bebekler günlük dışkılamaz ve bu mühlet 1 haftaya kadar uzaya bilir. Dışkılarken huzursuzluk yaşamazlar ve gaytaları yumuşaktır. Olağan beslenen, gelişimi yerinde olan, huzursuzluğu, kusması olmayan, karnı şişmeyen bebeklerde bu durum olağandır ve kabızlık olarak kabul edilmez. Halk ortasında ‘yalancı kabızlık’ olarak da bilinir ve müdaheleye gerek yoktur. Çoğunlukla ek besine geçiş periyodunda günlük dışkılamaya başlarlar.
Bazen 6 aydan küçük, ek kasveti olmayan, gelişimi ve beslenmesi olağan olan bebekler günde bir kaç kere, gayta yapmadan evvel ıkınır, ayaklarını kendine çekerek, güya zorlanarak dışkılarlar. Gaytaları yumuşaktır. Bu durum da kabızlık olarak kabul edilmez. Bu bebekler kabız değildir, ama dışkılama düzenekleri daha tam olarak gelişmemiştir. Olağan süreçte dışkılama için karın kaslarının kasılması ve kalın bağırsağın son kısmının senkron olarak gevşemesi gerekmektedir. ‘İnfant diskeziyası’ olarak olarak kabul edilen bu durumda bebekler aslında dışkılamak için karın kaslarını kasarlar. Bu durum geçicidir ve bir kaç hafta içinde olağana döner. Bilhassa rektal ikaz üzere mudahelelerde bulunmamak gerekmektedir.
Çocuklarda kabızlık tedavisi
Çocuklarda kabızlık tedavisi güç ve uzun vadeli olan, çocuk, aile ve tabip işbirliği gerektiren, hafife alınmaması gereken bir hastalıktır. Çoğunlukla altta yatan başka hastalıklar olmadan görülür. Kabızlık tüm taraflarıyla ele alınmalı ve neden olan problemlerin hepsinin çözülmesi için çalışılmalıdır. Birkaç evreli tedavi aşağıdaki üzere özetlenebilir:
Varsa bağırsaklarda birikmiş sert gayta boşaltılmalı (ağızdan ilaçla yahut lavmanla)
Çocuğun sistemli yumuşak kıvamda gayta yapması için ilaç tedavisi düzenlenmeli (çocuğun yaşı ve kabızlığın durumuna nazaran farklı tesir sistemli ilaçlar)
Düzgün tuvalet alışkanlığının kazanılması (he ryemekten sonra tuvaletde oturulması, ayakların altına tabure konulması, dizlerin kalçadan az yüksekte olması, zorlamamak, çabuk etmemek, oyun vakti yahut okulda ertelememek)
Anal fissür (çatlak) üzere durumların tedavi edilmesi
Çocuğun diyetinin düzenlenmesi
Bol sıvı tüketilmesi
Lif içeriği güçlü besinlerle beslenme
Aile eğitimi
Gerekirse ruhsal danışmanlık (aile çocuk bütünlüğü, ailenin destekleyici tavrı, suçlamama önemli)
Şübheli durumlarda altda yatan öteki hastalıkların araştıtılması (anatomik neden)
Kabızlık tedavisi zordur, sabır gerektirir. Başlanan ilaçlar çabucak tesir etmeyebilir ve uzun periyodik kullanımı, orta sıra doz ayarlanması ve tedavinin tekrar ayarlanması gerekebilir. Çocukların alışmış olduğuı sıkıntı ve ağrılı dışkılama alışkanlığını atlatması bile uzun vakit alabilir.
Ebeveyinler kendi kararlarıyla, yarar gördüklerini düşündüklerinde tedaviyi erken kestiklerinde de herşey başa dönebilir. Tedavi en az 2 – 3 ay mühletle sürdürülmeli ve en az bir ay boyunca çocuk nizamlı, yumuşak dışkılama yapmalıdır.
Kabızlık tekrarlar mı?
Başlanan tedavi erken kesilirse, önerilen halde yapılmazsa kabızlık hiç geçmeyebilir yahut kısa müddette tekrarlayabilir. Çocukluk periyodunda kabız olan insanların yaklaşık %25’inde erişkinlik periyodunda de kabızlık görülebilr.
Hangi ek hastalıklar kabızlığa neden olabilir?
Kabızlıkların %5’i anatomik nedenlerle oluşmaktadır. Bunlardan cerrahi olarak düzeltilmesi gereken Hirschsprung hastalığı, anal atrezi, anal darlık daha sık görülürken, öteki küme hastalıklardan en sık hipotiroidi, hipokalemi ve hiperkalsemi, Çölyak hastalığı görülebilir. Bu durumlardan şübhelenildiğinde uygun ek analizlerle teşhis kesinleştiirlebilir.
Kaynak: https://www.doktortakvimi.com/blog/bebek-ve-cocuklarda-kabizlik-sorunu
