Çocuklar neden korkar? Çocukların endişelerini yenmesi için ne yapmalı?

Çocuklar kaygıyı sonradan öğrenmektedir. Fakat vereceği reaksiyonları yaklaşık dört aylıkken belirtmeye başlar. Çocukların bu dehşetleri belirli yaşlarda aşikâr dehşetler olarak olağandır. Bu da onlara etraflarına ahenk sağlamayı ve başa çıkmayı öğretir. Sıcaktan korkan bir çocuk, tehlike olduğunu öğrenmiştir. Bu durumda hangi endişeler olağandır? Çocuklar nelerden korkar? Çocukların dehşetlerini yenmesi için ne yapmalı?

Endişe duygusu, gerçek bir tehlike ya da tehlike mümkünlüğünün kanısının uyandırması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yaşamsal bir düzenektir ve aslında tüm hislerin ötesinde çok değerli bir yere sahiptir. Bilhassa çocukların gelişimi için yadsınamaz bir yere sahip olan dehşet, tüm hayatı için zihninde yapması gerekenler ve yapmaması gerekenler olarak, dünyayı anlamlandırmasına ve hal vermesine yardımcı olur. Kaygı duygusu çocuğun büyümesiyle şekillenir ve evrimleşir. Aşikâr başlı dehşetler yerini alışkanlıklara, öğretilere ve tecrübeye bırakır. Vakitle görülen bu değişimde, çocuğun hayatının her devrine has dehşetler bulunmaktadır. Bunlar olağan karşılanan endişelerdir. 

ÇOCUK KAYGILARI NE VAKİT BAŞLAR?

Çocuklarda endişenin başlaması uzmanlar tarafından yapılan bir araştırmayla, ortalama 4 aylıkken reaksiyon vermesiyle gerçekleştiği öğrenildi. Çocuk iki yaşına kadar iki cins endişeyi baskın yaşadığını açıklayan psikologlar, bu tiplerin en doğal kaygılar olduğunu da belirtti. Uzmanlar bunların ayrılık korkusu ve yabancı tasası olduğunu öne sürdü.

Ayrılık Telaşı: Çocukta 6 ila 8 aylıkken başlayan, 13-15. aylarda en üst düzeye çıkan tasa tipidir. Bu tasa çeşidinde 2 sonrasında da okula başlamak üzere “ayrılık” temasını gündeme getiren ömür olaylarında tetiklenir ve gözlenebilir. 

Yabancı Korkusu: Bebeğin yabancı bireylere karşı duyduğu endişe cinsidir. Birinci yılın birinci yarısında başlar ve 2 yaşına kadar yavaş yavaş azalarak kaybolur.

ÇOCUKLAR NELERDEN KORKAR?

Çocukların en yaygın dehşetleri ortasında ayrılma ve yabancı derdinin olmasıyla birlikte, bedensel ziyanlara karşı dürtülerinin oluşmasıyla ani ses, olağan yaşantısı dışında karşılaşmadığı obje yahut canlılar, karanlık, uyku öncesi olarak belirtilmiştir. Bu çeşit dehşetler aslında deneyimlemediği durumlara karşı tecrübe kazanmasıyla ortadan kalkmakta olduğu belirtildi. Bu durum bazında köpek sesinden korkan 9 yaşındaki bir çocuk, alıştıkça başını okşayıp köpek sevmeye başlayabilmektedir. Bunlar belirsizliğin açıklanmasıyla yenilen kaygı çeşitlerindendir.

Okul öncesi periyotta, bilhassa 2-5 yaşları ortasında çocukların endişelerinde farklılaşma ve artmalar görülür. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi ortasındaki ayrım her vakit besbelli değildir. Bu devirde en sık rastlanan dehşetler ortasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir.

4-5 yaşları aralığındaki çocuklarda endişelerinde artmalar görülür. Meraklı olan çocuğun zihni gelişime açıktır ve hayal gücünün götürdüğü yere masraf. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi ortasındaki ayrım her vakit bariz değildir. Bu periyotta en sık rastlanan kaygılar ortasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir. Bu stil dehşetleri hayalinde gören çocuk anne ve babasıyla yatmak istediği görülmüştür. Anne babaların bu durum karşısında onu yanına almamalı, kızmamalıdır. Uzmanlar, bu durumu hayli açık ve anlaşılır bir lisanla gerçek olmadıklarını, sakinleştirip o uyuyana kadar odasında kalacağını lakin sonrasında kendi yatağına döneceğini bildirmelidir.

Anne –babaların kimi durumlar karşısında gösterdiği reaksiyonlar de değerlidir. Çocuklar anne-babalarını örnek alarak etkilenebilirler. Bu formda kimi kaygılar öğrenilir.(Köpekten korkan annenin çocuğunu müdafaası için onu da köpeğe yaklaştırmaması üzere…)

Çocuklardaki endişeler, çevresel etkenlerden de kaynaklanabilir. Zira öteki hisler üzere dehşet da deneyerek, deneyim edilerek ortaya çıkmaktadır. Uzmanların verdikleri örneklerde bulunan anne babanın bağırmasıyla, çocuğun okulda bağıran öğretmenine karşı kaygı duygusu beslemesi tecrübelenmiş bir cinstir. Öğretmeninin ona bağırdığını düşünüp, korkmaya başlayabilmektedir.

KORKAN ÇOCUĞA NE YAPMAMALI?

Psikolog ve pedagoglara en çok sorulan sorulardan biri olan bu başlık altında açıklama yapan uzmanlar, öncelikle asla fakat asla diyerek altını çizdikleri vurgu ile çocukların kaygılarını yok saymaması, bastırmaması, asla küçümsememesi gerektiğini açıkladı. “Bunda korkacak ne var?” “Kaç kez söyledim sana bir şey yok yalnızca gök gürültüsü bu!” kullanılmaması gereken cümlelere örnek olarak verildi. Kaygıyı hafifletmek gayesiyle kendilerini yetersiz hissedecekleri ,“Erkek adam hiç korkar mı?”, “Sen artık kocaman oldun, abisin/ablasın” üzere telaffuzlardan kaçınılmalıdır ve çocuğun endişe duyduğu nesneye karşı zorlanmamalı, yargılanmamalı ve aşağılanmamalıdır.

ÇOCUKLARIN DEHŞETLERİNİ YENMESİ İÇİN NE YAPMALI?

• Kaygıların gelişim periyodunda olağan olup olmamasına bakılmalıdır.
• Endişenin ortaya çıkabileceği, çocuğun yaşadığı olaylara göz atılmalıdır.
• Kaygıların hangi vakitlerde ya da durumlarda artıp artmadığını gözlemlenmelidir.
• Çocuğun korkusunu söylemesi için teşvik edilmeli ve yargılanmamalıdır. Kaygısıyla ilgili konuşmaktan çekiniyorsa “kendini hazır hissettiğinde bunu benimle paylaşmanı, birlikte konuşmayı çok isterim” denmesi gerekmektedir.
• Anne baba tavrı gözden geçirilmeli, çok müdafaacı bir tavır kelam konusu ise bu düzenlenmeli. Çocuğun dış dünyayı keşfetmesi, temas etmesinin önüne geçilmemeli.
• Anne ve baba çocukların endişelerine anlayış göstermeli ve onların dehşetlerini ciddiye almalıdır. Aksi takdirde çocuğunuzun size olan itimat hissini sarsabilir ve çocuk “annem, babam beni anlamıyor, benim kaygılarımı önemsemiyor” hissine kapılabilir.
• Kaygının olağan bir his olduğu, herkesin vakit zaman birtakım şeylerden korktuğu hatta kendi çocukluğundaki kaygılarına yönelik aştığı durumları açıklamalıdır. 
• Etrafında onu koruyan kollayan tüm güvenlik ögelerine vurgu yapılmalı. Tensel temasla birlikte “güvendesin, tehlike yok” iletisi iletilmelidir.
• Korktuğu ögelerle ilgili olarak mantık çerçevesinde kolay açıklamalar yapılabilir, bilgilendirebilir, birlikte yazılar okuyabilir, uzmanları dinlemesini sağlayabilirsiniz.
• Açıklamaları yaparken müzik, kıssa ve görsel gereçlerden yararlanılabilir.
• Küçük çocuklarda hayal gücünden yararlanarak hayali esirgeyici bir muhteşem kahraman ya da dehşetlerini içine bırakabileceği hayali bir kutu kaygılarını azaltmasında faydalı olabilir.
• Kâfi ve yanlışsız ilgi göstermek, şefkat göstermek ve fizikî temas kurmak, dehşet verici durumlarda sakin ve olumlu formda model olmak çocukların endişelerle baş edebilmelerine yardımcı olur.

Kaynak: https://www.yasemin.com/annecocuk/haber/2988554-cocuklar-neden-korkar-cocuklarin-korkularini-yenmesi-icin-ne-yapmali